“Йил адвокати-2023” танлови доирасида “Порлоқ юлдуз” мукофоти билан Диёрбек Исламбеков тақдирланди.
Диёрбек адвокатлик фаолияти билан 2021 йилдан бери шуғулланади. ТДЮУ битирувчиси. Буюк Британия ва АҚШ да таҳсил олиб, у ердаги нуфузли юридик фирмада стажировка ўташга муваффақ бўлган. Адвокат Диёрбек Исламбеков Ўзбекистонда диализ клиникаларини қуриш бўйича давлат-хусусий шериклик лойиҳасини муваффақиятли амалга оширишда юридик хизмат кўрсатган. Исламбековнинг юридик хизмати асосида ушбу лойиҳанинг бажарилиши билан соғлиқни сақлаш тизимидаги муаммолардан бири ҳал бўлди. Ўз ўрнида шуни айтиб ўтиш керакки, бу лойиҳа давлат-хусусий шериклик қонунчилиги билан тартибга солинган мамлакатимиздаги илк лойиҳадир. Д.Исламбеков адвокатлик хизмати жамиятнинг кенгроқ манфаатларига ҳам хизмат қилишини исботлади.
“Минтақавий мулоқот” ва “Advokat press” газетаси таҳририяти ҳамкорлигида ғолиб билан суҳбат ташкил этилди.
Сиз “Йил адвокати-2023” танловида ғалаба қозониб, “Порлоқ юлдуз” мукофотига сазовор бўлдингиз. Сизнингча, нима учун айнан сизни ғолиб деб топишди?
«Порлоқ юлдуз» номинацияси бўйича «Йил адвокати-2023» танловида ғалаба қозониш мен учун кутилмаган, аммо жуда ажойиб лаҳза бўлди. Ўйлайманки, ҳакамлар ҳайъати нафақат менинг шахсий меҳнатимни, балки бутун жамоамизнинг мамлакат равнақига қўшган ҳиссасини ҳам юқори баҳолади.
Балки жамиятга ҳисса қўшиш истагим туфайли ғолиб сифатида танландим. Биз нафақат фуқароларимиз ҳаётини яхшилаш, балки миллий барқарор ривожланиш мақсадларига эришишга ҳисса қўшадиган инфратузилма лойиҳалари устида ишлашга эътибор қаратамиз.
Бу ғалаба нафақат менинг саъй-ҳаракатларим, балки қонунчилик амалиётига ва бутун жамиятга ижобий ўзгаришлар киритиш йўлидаги биргаликдаги саъй-ҳаракатларимиздан далолат беради. Бу адвокатлик касбининг янада ривожланиши ва юқори стандартларга интилиши учун мотивация манбаи бўлади.
Нима учун адвокат бўлишга қарор қилдингиз? Нима учун бу иш билан шуғулланасиз, сизни нима илҳомлантиради?
Юридик соҳага 2016-йилда, ҳали университетда ўқиётганимда тасодифан келганман. Дўстимнинг адвокат таниши ўзига ёрдамчи қидираётган эди, дўстим мени адвокат танишига тавсия қилди ва биз учун учрашув ташкил қилди. Шу тариқа мен шу соҳага кириб келдим ва адвокатурада иш бошладим, вақт ўтиши билан мен келажакда айнан шу соҳада ишлашим кераклигинии англадим. Турли қизиқарли лойиҳаларда иштирок этиш ва мижозларга ёрдам бериш менга ёқди. Авокатлик касби мен учун шунчаки тасодиф эмас, балки келажакда мен ишлашим керак бўлган касб эканлигини тушуниб етдим.
Мени энг кўп олдинга ундаган нарса - ишимда дуч келадиган қийинчиликлар. Биз ҳамкасбларимиз билан турли соҳалардаги лойиҳаларда иштирок этдик: соғлиқни сақлаш, энергетика, қурилиш ва ҳоказо. Ва менга маълум бир соҳани тўлиқ ўрганиш, юқори сифатли юридик ёрдам кўрсатиш учун ҳар бир тафсилотни кўриб чиқиб ўрганиш ёқади.
Менинг олдимда нафақат чуқур таҳлилни, балки анъанавий ёндашувлардан ташқари креатив фикрлашни ҳам талаб қиладиган саволлар пайдо бўлиши менга жуда ёқади. Бундай муаммоларни ҳал қилиш нафақат менинг профессионал малакамни сезиларли даражада оширади, балки менга касбдаги йиллар сони билан ўлчаб бўлмайдиган қимматли тажрибани ҳам беради.
Бу қийинчиликлар менинг ишимни ҳаяжонли қилади ва ишим натижалари мени доимий ўсиш ва такомиллаштиришга интилишга ундайди. Бу омиллар менинг касбий ривожланишимни қизиқарли қилади ва илҳомлантиради.
Энг кўп нима билан фахрланасиз? Юридик амалиётингиз доирасида амалга оширган ишларингиздан қайси бирини энг муҳим деб ҳисоблайсиз?
Мен энг фахрланадиган ютуқни ажратиб кўрсатиш қийин, чунки ҳуқуқ амалиётида ҳар бир ҳолат ўзига хос ҳис-туйғу ва ҳиссиётларни келтириб чиқаради. Аммо, агар мени фахр билан тўлдирадиган нарса ҳақида гапирадиган бўлсак, бу ёш ҳуқуқшуносларнинг ривожланишига таъсир қилиш имкониятидир.
Ёш мутахассислар билан ҳамкорлик қилиш, улар билан ўз тажрибам билан ўртоқлашиш ва уларнинг касбий ўсишига ёрдам беришни катта муваффақият ва шараф деб биламан. Улар билан ишлаш менга нафақат билимларимни етказиш имкониятини беради, балки ҳуқуқий масалаларни ҳал қилишда фикр алмашиш ва янгича ёндашувлар учун қулай муҳит яратади. «Илгари ўт ям-яшил эди» деган гаплар эскирган ва нотўғри, деган фикрдаман. Ҳар бир авлод ўтган сайин ёшлар олдинги авлодга қараганда ақлли ва илғор бўлиб боради. Ёшлардан эса кўп нарсани ўрганиш мумкин.
Ҳаётимизни янада фаровон қилишга хизмат қиладиган лойиҳаларнинг муваффақиятли амалга оширилишига таъсир кўрсатиб, ҳудуд ривожига қўшган ҳиссамни ҳам катта деб биламан. Бу фикрларнинг барчаси биргаликда менинг профессионал фаолиятимга асос бўлиб, нафақат индивидуал саъй-ҳаракатларни, балки адвокатлик касбини ривожлантириш ва адвокатларнинг кейинги авлодини тайёрлашга қўшган умумий ҳиссасини ҳам таъкидлайди.
Сўнгги бир неча йил ичида адвокатура соҳасининг ривожланиши ва ҳолатини қандай баҳолайсиз?
Сўнгги бир неча йил ичида Ўзбекистонда адвокатлик соҳасида ушбу институтни ислоҳ қилишда ижобий тенденция кузатилмоқда. Тенглик ва юридик хизматлардан фойдаланишни таъминлаш борасида муҳим қадамлар қўйилди. Замонавий технологияларни жорий этиш ва жараёнларни рақамлаштириш ҳам адвокатлар ва мижозлар ҳамда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ўртасидаги ўзаро ҳамкорликни янада самарали ташкил этишга хизмат қилмоқда.
Бироқ, ижобий ўзгаришларга қарамай, ислоҳотларнинг айрим жиҳатлари алоҳида эътиборни талаб қилади. Масалан, адвокатликнинг нотижорат характери.
Агар адвокатларга бошқа ҳақ тўланадиган фаолият билан шуғулланиш тақиқланган бўлса, бу қўшимча чекловларни келтириб чиқаради ва уларнинг иқтисодий эркинлигига таъсир қилади. Кўриниб турибдики, Ўзбекистонда адвокатлик фаолиятининг нотижорат хусусияти кўпроқ мустақиллик ва холисликни таъминлайди, деган тушунча мавжуд. Бу адвокатлар молиявий манфаатдор томонларнинг ташқи босимига дучор бўлмасдан ўз мижозларини эркин ҳимоя қилишлари учун муҳимдир.
Бироқ, бу ёндашув бизнинг ҳозирги воқеликларимизда бироз аҳамиятсиз. Биринчидан, бошқа ҳақ тўланадиган фаолиятни тақиқлаш адвокатлар учун молиявий қийинчиликларни келтириб чиқариши мумкин, айниқса уларнинг фаолиятининг бошида. Қўшимча фаолият билан шуғулланиш имконияти иқтисодий барқарорликни таъминлайди ва адвокатларга ўз амалиётини ривожлантиришга ёрдам беради. Иккинчидан, адвокатларнинг бошқа фаолият турлари билан шуғулланишига рухсат бериш уларнинг рақобатбардошлигини ошириши мумкин, чунки улар мижозларнинг эҳтиёжларига мос равишда кенг кўламли хизматлар кўрсатиши мумкин.
Сизнингча, бугунги кунда маҳаллий адвокатлар олдида турган асосий муаммолар нималардан иборат ва уларни ҳал қилиш йўллари қандай?
Адвокатура соҳасида олиб борилаётган ислоҳотларга қарамасдан, Ўзбекистонда ўзини ўзи бошқариш тамойилини амалга ошириш орқали адвокатура институтининг чинакам мустақиллигини таъминлаш асосий масала, деб ўйлайман.
Бунда барқарор суд-ҳуқуқ муҳити ривожланган бошқа мамлакатлар тажрибасини ҳам кўриб чиқиш мақсадга мувофиқ бўлар эди. Масалан, Ўзбекистонда адвокатурани ислоҳ қилиш, АҚШда қўлланиладиган ўзини ўзи бошқариш тамойилларига ўхшаш (ҳуқуқшунослар ассоциацияси модели) инобатга олинса, ҳуқуқ тизимини ривожлантириш ва адвокатлар фаолиятини янада самарали таъминлаш учун кўплаб афзалликларга эга бўлиши мумкин. АҚШда ҳуқуқшунослик касбининг ўзини ўзи бошқариш тизими улар ўз касбини бошқариш жараёнларида иштирок этиш ва ўз касбининг меъёрлари ва стандартларини шакллантиришда фаол иштирок этиш ҳуқуқига эга деган консепцияга асосланади.
Адвокатлик соҳасини ислоҳ қилишда эътиборга олинадиган биринчи муҳим жиҳат – бу касбни бошқариш бўйича мустақил органни ташкил этишдир. Ушбу орган фақат адвокатларнинг ўз касбдошлари томонидан сайланган ва касбий этика, кадрлар тайёрлаш ва малакасини ошириш масалалари бўйича муҳим қарорларни қабул қилиш ваколатига эга бўлган вакиллардан иборат бўлиши керак.
Иккинчи жиҳат қонунларни қабул қилиш ва ҳуқуқий сиёсатни шакллантириш жараёнларида адвокатларнинг ролини кучайтириш билан боғлиқ. Қонунларни ишлаб чиқишда адвокатларнинг фаол иштироки механизмларини йўлга қўйиш уларнинг касбий тажрибаси ва истиқболини ҳисобга олишга ёрдам беради, бу эса пировардида янада мутаносиб қонунлар ва меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларни яратишга олиб келиши мумкин.
Ўз-ўзини бошқаришнинг жорий этилиши ўз-ўзини тартибга солиш ва касбий масъулиятнинг самарали механизмларини яратишга ҳам ёрдам бериши мумкин. Ушбу механизмлар шикоят қилиш тартиб-қоидаларини, ахлоқий хулқ-атворни назорат қилишни ва юқори стандартларга риоя қилишни ўз ичига олиши мумкин.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, Ўзбекистонда адвокатлик соҳасини АҚШдаги каби ўзини ўзи бошқариш тамойилларидан фойдаланган ҳолда ислоҳ қилиш, қонун устуворлигини мустаҳкамлашга ёрдам берадиган, янада замонавий, самарали ва масъулиятли профессионал органни яратишга олиб келиши мумкин.
Ишингизнинг энг қийин қисми нима?
Менинг ишимнинг энг қийин қисми бу лойиҳадаги барча томонларнинг манфаатлари мос келишини таъминлаш ва бир вақтнинг ўзида турли ҳуқуқий ва молиявий жиҳатларни бошқаришдир. Кўпинча пайдо бўладиган қийинчиликларнинг бир мисоли, қонунчиликда тўсатдан ўзгаришлар юз берганда.
Айтайлик, биз давлат-хусусий шериклик доирасида лойиҳа устида ишлаяпмиз. Лойиҳани амалга ошириш жараёнида ҳукумат лойиҳа инвестицияларига оид солиқ қонунчилигини бирданига ўзгартиради. Ушбу ўзгаришлар лойиҳанинг молиявий параметрларига таъсир қилиши, харажатларни ошириши ёки инвесторнинг даромадини камайтириши мумкин.
Бундай ҳуқуқий мураккабликларни бартараф этиш нафақат қонунчиликдаги ўзгаришларни чуқур англашни, балки янги шароитларга тез мослашиш қобилиятини ҳам талаб қилади. Лойиҳанинг барча ҳуқуқий ҳужжатларини, жумладан, инвесторлар, банклар ва давлат органлари билан тузилган шартномаларни қайта кўриб чиқиш, янги қонунларни ҳисобга олиш ва барча томонлар учун салбий молиявий оқибатларни минималлаштириш зарур.
Сизнинг фаолиятингиз жамиятга қандай таъсир қилади деб ўйлайсиз?
Инсонлар ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилаш, иқтисодий тараққиётга кўмаклашувчи ва давлат инфратузилмасини яхшилашга ҳисса қўшишга хизмат қиладиган лойиҳаларни амалга оширишда иштирок этиб, фаолиятим жамиятга катта таъсир кўрсатади, деб ҳисоблайман.
Масалан, давлат-хусусий шериклик орқали йирик инфратузилма лойиҳаларини амалга ошириш учун хусусий сармояларни жалб қилишимиз мумкин. Бу лойиҳалар нафақат янги иш ўринлари яратиш, балки ресурслардан самарали фойдаланиш, транспорт имкониятларини яхшилаш ва шу тариқа шаҳар ривожига ҳисса қўшиш имконини беради.
Бундан ташқари, менинг фаолиятим шаффофлик, ҳисобдорлик ва хусусий инвесторлар ҳуқуқларини ҳурмат қилишнинг юқори стандартларини таъминлашга қаратилган. Бу қулай инвестиция муҳитини яратишга ёрдам беради, бу эса ўз навбатида янги инвестициялар оқимига олиб келиши ва иқтисодий ўсишни рағбатлантириши мумкин.
Шундай қилиб, давлат-хусусий шериклик лойиҳаларида иштирок этиш орқали барқарор иқтисодий фаровонликни шакллантириш, аҳоли турмуш даражасини ошириш ва шаҳар инфратузилмасини ривожлантириш учун қулай шарт-шароитлар яратишга таъсир ўтказаман.
Адвокат бўлишга қизиққан ўқувчиларимизга – ҳуқуқшунос талабаларга қандай маслаҳат бера оласиз?
Келажакдаги адвокатлик касби ҳақида ўйлаётган ҳуқуқшунос талабалар учун мен қуйидаги маслаҳатларни беришим мумкин: Ёдда тутингки, адвокатлик соҳасидаги муваффақиятли фаолият нафақат қонунни чуқур билишни, балки таҳлил қилиш, мулоқот қилиш ва мураккаб муаммоларни ҳал қилиш кўникмаларини ҳам талаб қилади. Ҳуқуқий соҳа доимо ривожланиб бораётгани учун ўз кўникмаларингиз ва билимларингизни доимий равишда янгилашга интилиш муҳимдир.
Адвокатлик касби бирор компанияда ишлаш, шунингдек, мижознинг мақсадларини аниқ тушуниш ва нафақат профессионал, балки мижозга тушунарли бўлган юридик маслаҳат бериш қобилиятини ҳам ўз ичига олади. Мураккаб ҳуқуқий тушунчаларни содда, тушунарли тилда баён эта олиш муҳимдир.
Сўнгги, лекин энг муҳими, юридик амалиётдаги ҳалолликни сақлаб қолишдир. Ҳалоллик, ишончлилик ва махфийликни сақлаш мижозлар ишончининг асосий жиҳатлари ҳисобланади.
Ва, албатта, ўз олдингизга улкан мақсадлар қўйишдан қўрқманг. Касбий ўсиш ва ажойиб натижаларга эришиш истаги муваффаққиятли адвокат сифатида шаклланиш учун муҳим омилдир.
